شناسایی و رتبه‌بندی مؤلفه‌های مؤثر بر ارزیابی عملکرد طرح‌های جنگلداری

نوع مقاله : مقاله کامل علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه جنگلداری، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی اهر، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.

2 پژوهشکده محیط زیست، جهاددانشگاهی

چکیده

سابقه و هدف: جنگل‌ها به‌عنوان بخش مهمی از منابع تجدیدشونده، در رشد اقتصادی و توسعه پایدار هر کشور نقش مهمی ایفا می-کنند. بنابراین اجرای برنامه‌های مدیریتی صحیح که لازمه آن شناخت کافی از این منابع است، در جهت مدیریت اصولی جنگل‌ها ضروری است. یک طرح جنگلداری باید ضامن تولید کالا و خدمات بدون آسیب جدی به ارزش‌های جنگل و آینده تولید در جنگل باشد. به‌این ترتیب یک طرح مدیریتی زمانی موفق خواهد بود که جنبه‌های مدیریتی آن در ابعاد مختلف علمی، اکولوژیکی، اجرایی، اقتصادی و اجتماعی در کنار هم قابل دستیابی باشد و تعادل بین این جنبه‌ها پیش‌بینی و اجرا شود، اگرچه دستیابی به این تعادل بسیار سخت است. هدف کلی این پژوهش شناسایی مؤلفه‌های مؤثر بر عملکرد طرح‌های جنگلداری کشور و رتبه‌بندی آنها از دیدگاه متخصصان بود.
مواد و روش‌ها: به‌این منظور از روش دلفی فازی بر مبنای داده‌های ذهنی افراد خبره در سطح سه بعد، 1- علمی (7 مؤلفه)، 2- مدیریتی- اجرائی (18 مؤلفه) و 3- قانونی (9 مؤلفه) و در نهایت، براساس وزن نهایی عوامل، به‌ترتیب از بیشترین تا کمترین مقدار ارزش درجه اهمیت عوامل، استفاده شد. دلفی فازی روشی است که در آن داده‌های ذهنی افراد خبره با استفاده از تحلیل‌های آماری به داده‌های تقریباً عینی تبدیل می‌شوند و این روش منجر به اجماع در تصمیم‌گیری و رسیدن به یک نقطه با ثبات می‌شود. در این روش ابتدا از افراد خبره خواسته شد تا پیش‌بینی خود را به‌صورت اعداد فازی مثلثی در قالب حداقل و حداکثر اهمیتی که مدنظر دارند در پرسشنامه وارد کنند. سپس دسته اعداد فازی تشکیل و تجمیع نظرات محاسبه شد.
نتایج: نتایج مؤلفه‌های علمی مؤثر بر عملکرد طرح‌های جنگلداری از دیدگاه متخصصان نشان داد که مؤلفه هماهنگی و ارتباط بین ساختارهای علمی اجرایی و قانونی با وزن نهایی 181/0، بیشترین وزن نهایی و درجه اهمیت بالا را داشت. مؤلفه وابستگی زیاد ساکنان جنگل‌ها و معیشت آنها به بهره‌برداری از منابع طبیعی با وزن نهایی 086/0 اولویت اول در میان مؤلفه‌های مدیریتی–اجرایی بود. مؤلفه-های قانونی مؤثر بر عملکرد طرح‌های جنگلداری از دیدگاه متخصصان نیز شامل مشخص بودن ناظر طرح و فعال بودن ناظر و توجه به گزارشات او و همچنین مؤلفه تخریب و تجاوز به جنگل و قاچاق چوب هر کدام با وزن نهایی 150/0 به‌طور مشترک بیشترین وزن نهایی را داشتند.
نتیجه‌گیری: اگرچه که روش واحدی برای ارزیابی و تعیین معیارها و شاخص‌های اثربخشی مدیریت جنگل وجود ندارد اما پژوهش در زمینه تشخیص اولویت‌ها به‌ویژه به تفکیک طرح‌های جنگلداری در مناطق مختلف کشور کمک قابل ملاحظه‌ای به ارزیابی، بهبود عملکرد، تصمیم‌گیری درباره روند آینده اجرا یا توقف طرح‌ها و یا تغییر رویه از بهره‌برداری به حفاظت خواهد کرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Identifying and ranking the components affecting the performance evaluation of forestry plans

نویسندگان [English]

  • Roya Abedi 1
  • Tooba Abedi 2
1 Department of Forestry/Ahar faculty of Agriculture and Natural Resources
2 Environmental Research Institute, Academic Center for Education, Culture and Research, I.R. Iran.
چکیده [English]

Background and Objectives: Forests are the main part of renewable resources and play an influential role in economic change and sustainable development. Therefore, sufficient knowledge of these resources is essential for the appropriate management of forests. A forestry plan must guarantee the production of goods and services without seriously damaging the values of the forest and the future of forest production. In this way, a management plan will be successful in the various aspects such as scientific, ecological, executive, economic, and social dimensions that can be achieved together. The balance between these aspects will be predicted and implemented, although it is hard to achieve this balance. The general purpose of this study was to identify the components affecting the performance of forestry projects in Iran and rank them from the perspective of experts to stop the implementation of forestry projects based on these criteria.
Materials and Methods: For this purpose, Fuzzy Delphi method based on the data from experts opinions at the three criteria level, 1- scientific criterion (included 7 component), 2- managerial-executive criterion (included 18 component) and 3- legal criterion (included 9 component) and Finally, based on the final weight, the highest to the lowest value of the importance of the factors were used, respectively. Fuzzy Delphi is a method in which the mental data of experts is transformed into almost objective data using statistical analysis. This method leads to a consensus in decision-making and reaching a stable point. In this method, experts were first asked to enter their predictions in the form of triangular fuzzy numbers in the form of a minimum and maximum importance in the questionnaire. Then a group of fuzzy numbers is formed and calculated by the aggregation of ideas.
Results: The results of scientific component showed that the coordination and communication between the scientific, executive and legal factors with a final weight of 0.181 had the highest degree of importance. The component of the high dependence of forest dwellers' livelihoods on the utilization of natural resources with a final weight of 0.866 was the first priority among management-executive component. The specificity of the project supervisor and the observer's activity and attention to the reports, as well as the forest destruction and wood smuggling with a final weight of 0.150 had the highest final weight as the legal component.
Conclusion: Although there is no single method for evaluating and determining the criteria and indicators for the effectiveness of forest management, research on identifying priorities, especially for forestry projects in different parts of the country, has significantly helped to evaluate, improve performance, deciding on the future period of implementation or stop or change procedures to protect activities.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Criterion
  • Fuzzy Delphi
  • Sustainable forest management
1.Tudoran, G.M., and Zotta, M. 2020. Adapting the planning and management of Norway spruce forests in mountain areas of Romania to environmental conditions including climate change. Science and Total Environment. 698: 133761.
2.Jokar, M., Feghhi, J., Heshmatalvaezin, S.M., Namiranian, M., and Etemad. V. 2013. Investigation on the role of the forest productive and harvestable area on the allowable cut and financial indicators of a forestry planning (Case study: Gorazbon district of Kheyrud forest research station). Iranian J. of Forest. 5: 1. 31-41. (In Persian)
3.Cerutti, P.O., Suryadarma, D., Nasi, R., Forni, E., Medjibe, V., Delione, S., and Bastin, D. 2017. The impact of forest management plans on trees and carbon: modeling a decade of harvesting data in Cameroon. J. of Forest Economics. 27: 1-9.
4.Mohammadnejed Kiasari, S., Nourozi, Sh., and Alipour, A. 2005. Investigation of social and economic problems in relation to performing of forestry design in kiasar area (Mazandaran Province). J. of Natural Resources. 58: 1. 101-112. (In Persian)
5.Tavakoli, H., Fayaz, M., and Hasannejad, M. 2013. Assessment operation of rangelands projects In Khorasan Razavi with Delphi Fuzzy approach and multi-criteria decision-making models. J. of Agricultural Economics and Development. 27: 1. 37-50. (In Persian)
6.Imani Rastabi, M., Jalilvand, H., and Zandebasiri, M. 2015. Assessment of socio-economic criteria and indicators in monitoring of Kalgachi lordegan forest management plan. Iranian J. of Forest and Poplar Research. 23: 2. 199-208. (In Persian)
7.Furdychko, O., Shershun, M., Shkuratov, O., Drebot, O., and Yaremko, O. 2019. Assessment of the efficiency of sustainable forest management in Ukraine. Forestry Ideas. 25: 2. 339-350.
8.Abdi, S., Abedi, T., and Abedi, R. 2019. Prioritizing the effective criteria for the sustainability of agro-Ecosystems in the west Azerbaijan province by using of Delphi Fuzzy technique, J. of Agricultural Science and Sustainable Production. 29: 4. 307-321. (In Persian)
9.Nejatian Pour, A., and Esmaeili, A. 2015. Identify the factors affecting export of food industry products in Khorasan Razavi provience: Fuzzy Delphi approach. Iranian J. of Agricultural Economics and Development Research. 46: 3. 457-467. (In Persian)
10.Sharifi, M., Akram, A., Rafiee, Sh., and Sabzehparvar, M. 2014. Prioritization of strategic agricultural crops in Alborz Province using the Fuzzy Delphi method and the analytical hierarchy process (AHP). J. of Agricultural Machinery.
4: 1. 116-124. (In Persian)
11.Ocampo, L., Ebisa, J.A., Ombe, J., and Escoto, M.G. 2018. Sustainable ecotourism indicators with Fuzzy Delphi method – A Philippine perspective. Ecological Indicators. 93: 874-888.
12.Marques, M., Oliveira, M., and Borges, J.G. 2020. An approach to assess actors’ preferences and social learning to enhance participatory forest management planning. Trees, Forests and People, 2: 100026.
13.Nazariani, N., Fallah, A., Lotfalian, M., and Imani Rastabi, M. 2018. Stakeholders' analysis to assessment indicators of sustainable management of forests (Case study: Lorestan province, Kuhdasht County), J. of Wood and Forest Science and Technology. 25: 1. 117-132.
14.Heppard, S.R.J., and Meitner, M. 2005. Using multi-criteria analysis and visualization for sustainable forest management planning with stakeholder groups, Forest Ecology and Management. 207: 171-187.
15.Wheeller, B., Hart, T., and Whysall, P. 1990. Application of the Delphi technique: A reply to Green, Hunter and Moore. Tourism Management. 11: 2. 121-122.
16.Skulmoski, G.J., Hartman, F., and Krahn, J. 2007. The Delphi method for graduate research, J. of Information Technology Education. 6: 123-132.
17.Tsaur, S.H., Lin, Y.C., and Lin, J.H. 2006. Evaluating ecotourism sustainability from the integrated perspective of the resource, community and tourism. Tourism Management. 27: 4. 640-653.
18.Linstone, H.A. 1978. The Delphi technique handbook of future research, Westport, CT: Greenwood. pp. 271-300.
19.Abedi, R., and Abedi, T. 2020. Evaluation indicators for sustainable urban forest in Tabriz city, Iran. Forestry Ideas. 26: 1. 65-76.
20.Stojanovska, M., Miovska, J., and Jovanovska, V. 2014. The process of forest management plans preparation in the Republic of Macedonia: Does it comprise governance principles of participation, transparency and accountability? Forest Policy and Management. 49: 51-56.
21.Asadi, A., Sharfzadeh, A., and Sharifi, M. 2009. Investigating patterns of local people participation in development Process of Mangrove forests in south of Iran. J. of the Iranian Natural Resource. 61: 4. 849-86. (In Persian)
22.Boukherroub, T., D'amours, S., and Ronnqvist, M. 2018. Sustainable forest management using decision theaters: Rethinking participatory planning. J. of Production. 179: 567-580.