اثر ترکیب های تاج پوشش راش (Fagus orientalis Lipsky) و ممرز (Carpinus betulus L.) بر مشخصه های زیستی خاک در ناحیه هیرکانی

نوع مقاله : مقاله کامل علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم جنگل، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، مازندران، ایران،

2 استاد،گروه جنگلداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، مازندران، ایران،

3 استاد بازنشسته ، گروه جنگلداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، مازندران، ایران،

4 دانشیار ، گروه مرتعداری، دانشکده منابع طبیعی و علوم دریایی نور، دانشگاه تربیت مدرس، مازندران، ایران

چکیده

سابقه و هدف: توده جنگلی نقش مهمی در عملکرد بوم‌سازگان، کمیت و کیفیت ماده آلی تولید شده، عناصر غذایی و در نتیجه شاخص‌های زیستی خاک دارد. اثر گونه‌های درختی خزان‌کننده در توده‌های خالص و آمیخته بر روی فرآیندهای خاک، کمتر مورد توجه قرار گرفته است. لذا، این تحقیق با هدف بررسی تغییرپذیری برخی از مشخصه‌های زیستی خاک در توده‌های جنگلی راش و ممرز با نسبت ترکیب معین انجام شد که تاکنون گزارشی از آن مشاهده نشده است.
مواد و روش‌ها: در این مطالعه 5 ترکیب توده جنگلی (1. راش خالص، 2. ممرز خالص، 3. راش و ممرز، 4. راش- ممرز، 5. ممرز- راش) با 5 تکرار در هر توده و نمونه‌برداری در 3 بخش (شرق، مرکز و غرب) ناحیه رویشی هیرکانی (مجموعاً 75 قطعه نمونه) در نظر گرفته شده. نمونه‌برداری بصورت قطعه نمونه انتخابی، به شکل دایره‌ای در مرکز هر توده، با مساحت 10 آر و شرایط یکسان جهت دامنه (شمال شرقی)، شیب (60 -30 درصد)، ارتفاع از سطح دریا (میانگین 1200 متر) و توده دارای درختان میانسال (قطر 60- 40 سانتی‌متر) برای برداشت هر قطعه نمونه (جهت برقراری شرایط یکسان) در نظر گرفته شده است. نمونه‌برداری از لایه‌های آلی و خاک معدنی از سطح 25×25 و عمق 10- 0 سانتی‌متر در مرکز و چهار جهت اصلی قطعه نمونه صورت پذیرفت. تجزیه و تحلیل‌های آماری با استفاده از تجزیه واریانس ANOVA و مقایسات چندگانه‌ی دانکن در نرم‌افزارSPSS 20 ، همچنین با استفاده از تجزیه و تحلیل مؤلفه‌های اصلی یا PCA به وسیله نرم افزار PC-Ord V. 5. 0 صورت پذیرفت.
یافته‌ها: نتایج نشان داد، کربن لایه آلی در توده راش خالص (73/49 درصد) و نیتروژن لایه آلی در توده ممرز خالص (57/2 درصد) تفاوت معنی‌دار داشته و بالاترین مقدار را دارد. کربن آلی (17/5 درصد) و نسبت کربن به نیتروژن (17/28) خاک در توده راش خالص دارای تفاوت معنی‌دار بوده و بیشترین مقدار را نشان داد، درحالی‌که واکنش (pH) (10/7) و نیتروژن (50/0 درصد) خاک در توده ممرز خالص دارای تفاوت معنی‌دار بوده و مقادیر بالاتری را نشان داد. زی‌توده ریز ریشه (36/93 گرم بر متر مربع)، تراکم و زی‌توده کل گروه‌های اکولوژیک کرم‌های خاکی (به ترتیب 47/2 عدد در متر مربع و 08/32 میلی‌گرم در متر مربع) و تنفس میکروبی (53/0 میلی‌گرم دی اکسید کربن در گرم خاک در روز) در توده ممرز خالص دارای تفاوت معنی‌دار بوده و بیشترین مقادیر را نسبت به سایر توده‌های مورد مطالعه نشان داد. در این پژوهش تجزیه و تحلیل مجموع مشخصه‌های مورد بررسی بر روی محورهای اول و دوم آنالیز PCA به ترتیب 62/47 و 22/14 درصد واریانس را توجیه می‌کند که بیشترین فعالیت زیستی مورد بررسی خاک را در توده‌های ممرز خالص و ممرز غالب نسبت به راش خالص و راش غالب نشان می‌دهد.
نتیجه‌گیری: بطور کلی نتایج این بررسی حاکی از آن است که ترکیب گونه درختی ممرز در توده‌های راش، سبب تفاوت‌های قابل توجهی بر بهبود شاخص‌های زیستی خاک می‌شود که در تنظیم آمیختگی و جنگل‌کاری در جنگل‌های تخریب یافته، بر حضور گونه ممرز در توده راش خالص تأکید می‌شود. از یافته‌های این بررسی می‌توان در اولویت‌بندی انتخاب توده‌هایی متشکل از گونه‌های درختی راش و ممرز جهت تنظیم آمیختگی در عملیات پرورشی و احیای مناطق جنگلی تخریب یافته شمال کشور بهره برد. بنابراین، پیشنهاد می‌شود که در هنگام عملیات نشانه‌گذاری، برنامه‌ریزی‌های مدیریتی و جنگل‌کاری در رویشگاه‌های این دو گونه، حفظ آمیختگی آن‌ها در اولویت قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Effect of beech (Fagus orientalis Lipsky) and hornbeam (Carpinus betulus L.) canopy compositions on soil biological characteristics in Hyrcanian region

نویسندگان [English]

  • Mahdi Mirdar Harijani 1
  • Seyed Mohammad Hojjati 2
  • Mohammad Reza Pourmajidian 3
  • Yahya Kooch 4
1 Faculty of Forestry, Sari Agriculture Sciences and Natural Resources University, 48441-74111 Sari, Mazandaran, Iran
2 Faculty of Forestry, Sari Agriculture Sciences and Natural Resources University, 48441-74111 Sari, Mazandaran, Iran
3 Faculty of Forestry, Sari Agriculture Sciences and Natural Resources University, 48441-74111 Sari, Mazandaran, Iran
4 Faculty of Natural Resources & Marine Sciences, Tarbiat Modares University, 46417-76489 Noor, Mazandaran, Iran
چکیده [English]

Background and Objectives: Forest stands have an important role in the ecosystem function, quantity and quality of produced organic matter, nutrients and finally soil biological characteristics. In pure and mixed stands, effects of deciduous tree species on soil processes have been received less attention. Therefore, this study aimed to investigate the variability of some soil biological characteristics in beech and hornbeam forest stands with a certain composition ratio, which has not been reported so far.
Materials and Methods: In this study, 5 combinations of forest stands (1. pure beech, 2. pure hornbeam, 3. beech and hornbeam, 4. beech-hornbeam, 5. hornbeam-beech) were considered by 5 sample plots replications in each stand in 3 parts (east, center and west) of Hyrcanian region (total of samples were 75). Sampling as a selected sample plots are considered circle form (1000 m2) in the center of each stands, with same conditions for aspect (northeast), slope (30-60%), altitude (average 1200 m) and the stands with middle-aged trees (diameter 40-60 cm) to each sample (for establishment the same conditions). Sampling of organic layers and mineral soil from 25 × 25 area and 0-10 cm depth was performed in the center of each sample plot and four main directions. Statistical analyzes were performed using ANOVA analysis of variance and Duncan multiple comparisons in SPSS 20 software, also using principal component analysis or PCA by PC-Ord V. 5. 0 software.
Results: The results showed that the organic layer carbon in pure beech (49.73%) and organic layer nitrogen in pure hornbeam (2.57%) stands had significant difference and had the highest measured value. Soil organic carbon (5.17%) and C/N (28.17%) had significant difference in pure beech and showed the highest measured amount, while soil pH (7.10) and N (0.50%) had significant difference and showed the highest values in pure hornbeam stands. Fine root biomass (93.36 g m-2), density and biomass of total earthworm ecological groups (respectively 2.47 n m-2 and 32.08 mg m-2) and microbial respiration (0.53 mg CO2 g-1 day-1) were significantly different in pure hornbeam stands and showed the highest values compared to other studied stands. In this study, the analysis of all the characteristics studied on the first and second axes of PCA analysis justifies 47.62 and 14.22 percent of variance, respectively, which shows the highest soil biological activity in pure hornbeam and dominant hornbeam stands compared to pure beech and dominant beech.
Conclusion: In general, the results of this study indicated that the composition of hornbeam tree species in beech stands caused significant differences in the improvement of soil biological indicators, so it was verified for mixing regulation and afforestation on the presence of hornbeam species in pure beech stands. The findings of this study can be used to prioritize the selection of stands consisting of beech and hornbeam tree species to regulate mixture in breeding operations and rehabilitate degraded areas in the north of Iran. Therefore, it is suggested that during marking operations, management planning and afforestation in the habitats of these two species, maintaining their mixture should be a priority.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Broad-leaved forest
  • Organic layer
  • Fine-root biomass
  • Earthworm
  • Microbial respiration

مراجع

1.Ali, A., Lin, S.L., He, J.K., Kong, F.M., Yu, J.H., and Jiang, H.S. 2019. Tree crown complementarity links positive functional diversity and aboveground biomass along large-scale ecological gradients in tropical forests. Science of the Total Environment. 656: 45-54.
2.Bayranvand, M., Kooch, Y., and Rey, A. 2017. Earthworm population and microbial activity temporal dynamics in a Caspian Hyrcanian mixed forest. European J. of Forest Research. 136: 3. 447-456.
3.Chodak, M., and Niklinska, M. 2010. The effect of different tree species on the chemical and microbial properties of reclaimed mine soils. Biology and Fertility of Soils. 46: 555-566.
4.Cremer, M., and Prietzel, J. 2017. Soil acidity and exchangeable base cation stocks under pure and mixed stands of European beech, Douglas fir and Norway spruce. Plant and Soil. 415: 393-405.
5.Cui, Y., Fang, L., Guo, X., Han, F.,Ju, W., Ye, L., Wang, X., Tan, W.,and Zhang, X. 2019. Natural grassland as the optimal pattern of vegetation restoration in arid and semi-arid regions: evidence from nutrient limitation of soil microbes. Science of the Total Environment. 648: 388-397.
6.Epron, D., Bosc, A., Bonal, D., and Freycon, V. 2006. Spatial variation of soil respiration across a topographic gradient in a tropical rain forest in French Guiana. J. of Tropical Ecology 22: 5. 565-574.
7.Forest management plan. 2006. District 3 Jamand forest, watershed 45 Golband. Forests, Range and Watershed Management Organization. 274p. (In Persian)
8.Forest management plan. 2011. District 3 Nav forest, watershed 7 Nav. Forests, Range and Watershed Management Organization. 670p. (In Persian)
9.Forest management plan. 2012. District 2 Vatana forest, watershed 84. Forests, Range and Watershed Management Organization. 502p. (In Persian)
10.Gartner, T.B., and Cardon, Z.G. 2004. Decomposition dynamics in mixed-species leaf litter. Oikos. 104: 230-246.
11.Giesler, R., Esberg, C., Lagerstrom, A., and Graae, B.J. 2012. Phosphorus availability and microbial respiration across different tundra vegetation types. Biogeochemistry. 108: 429-445.
12.Gorobtsova, O.N., Gedgafova, F.V., Uligova, T.S., and Tembotov, R.K. 2016. Eco physiological indicators of microbial biomass status in chernozem soils of the Central Caucasus (in the territory of Kabardino-Balkaria with the Terek variant of altitudinal zonation). Russian J. of Ecology. 47: 4. 19-25.
13.Haghverdi, K., and Kooch, Y. 2019. Effects of diversity of tree species on nutrient cycling and soil-related processes. Catena. 178: 335-344.
14.Han, M., Tang, M., Shi, B., and Jin, G. 2020. Effect of canopy gap size on soil respiration in a mixed broadleaved-Korean pine forest: Evidence from biotic and abiotic factors. European J. of Soil Biology. https://doi.org/10.1016/ j.ejsobi.2020.103194.
15.Helmisaari, H.S., Saarsalmi, A., and Kukkola, M. 2009. Effects of wood ash and nitrogen fertilization on fine-root biomass and soil and foliage nutrients in a Norway spruce stand in Finland. Plant and Soil. 314: 121-132.
16.Huang, C., Ge, Y., Yue, S., Qiao, Y., and Liu, L. 2021. Impact of soil metals on earthworm communities from the perspectives of earthworm ecotypes and metal bioaccumulation. J. of Hazardous Materials. https://doi.org/10.1016/ j. jhazmat.2020.124738.
17.Jongmans, A.G., Pulleman, M.M., Balabane, M., Oort, F., and Marinissen, J.C.Y. 2003. Soil structure and characteristics of organic matter in two orchards differing in earthworm activity. Applied Soil Ecology. 24: 219-232.
18.Kooch, Y., and Bayranvand, M. 2017. Composition of tree species can mediate spatial variability of C and N cycles in mixed beech forests. Forest Ecology and Management. 401: 55-64.
19.Kooch, Y., Ehsani, S., and Akbarinia, M. 2020. Stratification of soil organic matter and biota dynamics in natural
and anthropogenic ecosystems. Soil & Tillage Research. 200: 104621. 1-11.
20.Kooch, Y., Moghimian, N., and Kolb, S. 2019. Microbial hotspot areas of C and N cycles in old-growth Hyrcanian forests top soils. Forest Ecology and Management. 446: 93-104.
21.Kooch, Y., Moghimian, N., and Alberti, G. 2020. C and N cycle under beech and hornbeam tree species in the Iranian oldgrowth forests. Catena. https:// doi.org/ 10.1016/ j.catena.2019.104406.
22.Kooch, Y., and Noghre, N. 2020.The effect of shrubland and grassland vegetation types on soil fauna and flora activities in a mountainous semi-arid landscape of Iran. Science of the Total Environment. 703: 1-9.
23.Kooch, Y., Tarighat, F.S., and Hosseini, S.M. 2017. Tree species effects on soil chemical, biochemical and biological features in mixed Caspian lowland forests. Trees. 31: 863-872.
24.Kooijman, A.M., Weiler, H.A.,Cusell, C., Anders, N., Meng, X., Seijmonsbergen, A.C., and Cammeraat, L.H. 2019. Litter quality and microtopography as key drivers to topsoil properties and understorey plant diversity in ancient broadleaved forests on decalcified marl. Science of the Total Environment. 648: 113-125.
25.Korboulewsky, N., Perez, G., and Chauvat, M. 2016. How tree diversity affects soil fauna diversity: a
review. Soil Biology and Biochemistry. 94: 94-106.
26.Loffler, J. 2007. The influence of micro-climate, snow cover, and soil moisture on ecosystem functioning in high mountains. J. of Geographical Sciences. 17: 3-19.
27.Moghimian, N., Habashi, H., and Kheiri, M. 2013. Comparison of soil macro fauna biodiversity in broad leaf and needle leaf afforested stands. Molecular Soil Biology. 4: 1. 212-222.
28.Peguero, G., Folch, E., Liu, L., Ogaya, R., and Penuelas, J. 2021. Divergent effects of drought and nitrogen deposition on microbial and arthropod soil communities in a Mediterranean forest. European J. of Soil Biology.  https://doi.org/10.1016/j.ejsobi.2020.103275.
29.Prescott, C.E. 2002. The influence of the forest canopy on nutrient cycling.Tree Physiology. 22: 1193-1200.
30.Prescott, C.E., and Grayston, S.J. 2013. Tree species influence on microbial communities in litter and soil: Current knowledge and research needs. Forest Ecology and Management. 309: 19-27.
31.Sanji, R., Kooch, Y., and Rey, A. 2020. Impact of forest degradation and reforestation with Alnus and Quercus species on soil quality and function in northern Iran. Ecological Indicators. 112: 106132. 1-10.
32.Sayer, E.J., Tanner, E., and Cheesman, A. 2006. Increased litterfall changes fine root distribution in a moist tropical forest. Plant and Soil. 281: 1-2. 5-13.
33.Thoms, C., and Gleixner, G. 2013. Seasonal differences in tree species' influence on soil microbial communities. Soil Biology and Biochemistry. 66: 4. 239-248.
34.Wang, X., MA, L., JIA, Z.H., and JIA, L. 2014. Root inclusion net method: novel approach to determinefine root production and turnover in Larix Principis-rupprechtii Mayr plantation in North China. Turkish J. of Agriculture and Forestry. 38: 388-398.
35.Xu, W., Liu, J., Liu, X., Li, K., Zhang, D., and Yan, J. 2013. Fine root production, turnover, and decomposition in a fast-growth Eucalyptus urophylla plantation in southern China. J. of Soils and Sediments. 13: 1150-1160.
36.Yadav, R.S., Yadav, B.L., Chipa, B.R., Dhyani, S.K., and Ram, M. 2010. Soil biological properties under different tree based traditional agroforestry systems in a semi- arid region of Rajasthan, India. Agroforestry Systems. 81: 195-202.
37.Yang, B., Qi, K., Bhusal, D.R., Huang, J., Chen, W., Wu, Q., Hussain, A., and Pang, X. 2020. Soil microbial community and enzymatic activity in soil particle-size fractions of spruce plantation and secondary birch forest. European J. of Soil Biology. https://doi.org/10.1016/j.ejsobi.2020.103196.
38.Yatso, K.N., and Lilleskov, E.A. 2016. Effects of tree leaf litter, deer fecal pellets, and soil properties on growth of an introduced earthworm (Lumbricus terrestris): Implications for invasion dynamics. Soil Biology and Biochemistry. 94: 181-219.
39.Yuan, Z., and Chen, H.Y. 2010. Fine root biomass, production, turnover rates, and nutrient contents in boreal forest ecosystems in relation to species, climate, fertility, and stand age: literature review and meta-analyses. Critical Reviews in Plant Sciences.29: 4. 204-221.
40.Zhang, K., Zheng, H., Chen, F.L., Ouyang, Z.Y., Wang, Y., Wu, Y.F.,Lan, J., Fu, M., and Xiang, X.W.2015. Changes in soil quality after converting Pinus to Eucalyptus plantations in southern China. Solid Earth. 6: 2. 115-123.
41.Zirbes L., Thonart, P., and Haubruge, E. 2012. Microscale interactions between earthworms and microorganisms: a review. Biotechnology, Agronomy and Society and Environment. 16: 125-131.
پژوهش‌های علوم و فناوری چوب و جنگل
دوره 28، شماره 2
شهریور 1400
صفحه 107-122

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار