بررسی پراکنش سرخشکیدگی درختان جنگلی و ارتباط آن با برخی عوامل محیطی و جاده‌ها (مطالعه موردی: سری یک طرح جنگلداری دکتر بهرام‌نیا)

نوع مقاله : مقاله کامل علمی پژوهشی

چکیده

اخیراً پدیده سرخشکیدگی به‌عنوان یک مسأله مهم در جنگل‌های شمال ایران مطرح شده است. مدیران جنگل درصدد شناسایی عوامل سرخشکیدگی تاج پوشش و تعیین پراکنش مکانی آن می‌باشند. هدف از این پژوهش بررسی پراکنش مکانی سرخشکیدگی تاج پوشش درختان و ارتباط آن‌ها با صفات اولیه و ثانویه توپوگرافی و نیز فاصله از رودخانه‌ها و جاده‌ها با استفاده از آنالیز زمین و GIS است. در این پژوهش شبکه قطعات نمونه 10 آری با استفاده از شبکه آماربرداری به ابعاد 500×100 متر در محیط ArcGIS طراحی و در سری یک جنگل آموزشی و پژوهشی طرح دکتر بهرام‌نیا در گرگان پیاده شد. مختصات جغرافیایی درختان سرخشکیده توسط دستگاهGPS  ثبت و در محیط GIS وارد شدند. مدل رقومی زمین منطقه از نقشه‌‌های رقومی 1:25000 تهیه و عوامل اولیه و ثانویه توپوگرافی با استفاده از آنالیز زمین تولید گردیدند. نقشه جاده‌ها و آبراهه‌ها از پایگاه رقومی طرح مزبور تهیه و نقشه فواصل در محیط GIS در طبقات 100 متری ایجاد گردیدند. به‌منظور بررسی ارتباط بین سرخشیدگی و عوامل موردنظر و با استفاده از نقشه موقعیت درختان سرخشکیده، اطلاعات مربوط به عوامل اولیه و ثانویه و فواصل از جاده و آبراهه استخراج گردیدند. عوامل مؤثر بر سرخشکیدگی با استفاده از دو روش اثر نسبی و آنالیز مؤلفه‌های اصلی (PCA) مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج نشان می‌دهد که جهت جنوب و جنوب‌شرقی، ارتفاع 400-300 متر، شیب 40-30 و 70-60 درصد، فاصله از رودخانه 200-150 متری، فاصله از جاده 100-1 متری، سایه ناشی از پستی و بلندی 5/0-4/0، میزان تابش 1750-1500، میزان نمناکی 5/17-15، انحنای عمودی 25/0-1/0 و انحنای مسطحاتی 6/0-3/0 بیش‌ترین رابطه را با وقوع سرخشکیدگی درختان در منطقه مورد مطالعه داشته است. نتایج آنالیز مؤلفه‌های اصلی (PCA) نشان
داد که چهار متغیر میزان تابش، فاصله از جاده، فاصله از رودخانه و شیب با حضور در چهار محور و
75 درصد واریانس، بیش‌ترین سهم را در وقوع سرخشکیدگی داشته‌اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Spatial distribution of tree crown dieback and its relation with some environmental factors and road network

چکیده [English]

Lately, the tree crown dieback is encountered as an important problem in the northern forests. The main goal of this study is investigation on spatial distribution of the tree crown dieback in relation to primary and secondary topography characteristics and distance from river and roads using terrain analysis and GIS. A 100×500 meters random systematic sampling network with 0.1 ha sample area was designed in GIS and applied on the district 1, Dr. Bahramnia educational forest. The location of trees contain the tree crown dieback were registered using GPS in each sample and was imported to GIS. The digital elevation model (DEM) of the study area was generated using the interpolating of contour lines from 1:25000 topography map and the primary and secondary topography characteristics and distance from river and roads were produced using terrain analysis and GIS. The digital values of location of trees contain the tree crown dieback were extracted on produced maps. The impact of selected factors on the tree crown dieback was assessed using relative effect (RE) method and principal component analysis (PCA). The results showed that the north aspect, 300-400 meter mean sea level altitude, the 30-40 percent slop, the 150-200 meters distance from rivers, the 1-100 meters distance from roads, the shaded relief of 0.4-0.5, solar radiation of 1500-1750, wetness of 15-17.5, profile curvature of 0.1-0.25 and plan curvature of 0.3-0.6 were more effective on the tree crown dieback. The results of PCA analysis also showed that four factors of solar radiation distance from road and river and slop with attending on four axes and
75 percent variances have been effective on tree dieback.