پاسخ درختان بنه (.Pistacia atlantica Desf) به برداشت سقز

نوع مقاله : مقاله کامل علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه جنگلداری دانشکده منابع طبیعی دانشگاه کردستان

2 دانش آموخته کارشناسی ارشد جنگلداری، دانشکدة منابع طبیعی، دانشگاه کردستان

3 استادیار گروه جنگلداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه کردستان

چکیده

سابقه و هدف: درختان بنه بدلیل برداشت شیره سقز و اهمیت آن در تامین معیشت جنگل نشینان ناحیه زاگرس، از اهمیت اقتصادی-اجتماعی ویژه‌ای برخوردار می باشند. هدف این پژوهش بررسی پاسخ درختان بنه به برداشت شیره سقز بوده و شاخص های زیست سنجی این گونه (قطر یقه، ارتفاع کل، ارتفاع تنه، نسبت ارتفاع تنه به ارتفاع کل، ارتفاع تاج و سطح تاج) به عنوان نمایه در این ارزیابی به کار گرفته شده است.
مواد و روش ها: برای انجام این تحقیق یک توده رها شده و یک توده در حال بهره‌برداری با شرایط فیزیوگرافی ‌مشابه در روستاهای بیوند پایین و بیوند بالا در شهرستان جوانرود، استان کرمانشاه، انتخاب و مورد بررسی قرار گرفتند. توده رها شده مورد بررسی، در گذشته مورد بهره برداری قرار گرفته ولی در 22 سال اخیر (1391-1369) برداشت سقز در آن متوقف بوده است. در توده مورد بهره-برداری، برداشت سقز از درختان بنه از گذشته تا سال انجام این پژوهش (1391) انجام شده است. بعد از برداشت محدوده توده های مورد بررسی، آماربرداری صد درصد انجام گردید و ضمن یادداشت نام گونه، قطر یقه تمام گونه های درختی با قطر یقه مساوی و بیشتر از پنج سانتی متر اندازه گیری شد. در درختان بنه علاوه بر قطر یقه، ارتفاع (ارتفاع کل و ارتفاع تنه) و دو قطر عمود بر هم تاج نیز اندازه گیری شد. نرمال بودن داده ها با استفاده از آزمون One-Sample Kolmogorov- Smirnov Test، مقایسه الگوی پراکنش درختان در طبقات قطری با استفاده از آزمون مربع کای و مقایسه نمایه های زیست سنجی درختان بنه در توده های مورد بررسی با استفاده از آزمونt مستقل (IndependentSamplesT-Test) انجام شد.
یافته ها: نتایج نشان داد که بین نمایه های قطر یقه، ارتفاع کل و ارتفاع تاج درختان بنه در توده های مورد بررسی اختلاف معنی داری وجود دارد و میانگین این مشخصه ها (غیراز قطر یقه) در توده رهاشده بیشتر از توده مورد بهره برداری می باشد. از نظر ارتفاع تنه، نسبت ارتفاع تنه به ارتفاع کل و سطح تاج تفاوت آماری معنی داری بین درختان بنه در توده های مورد بررسی مشاهده نشد.
نتیجه گیری: اگر چه برداشت سقز یک منبع مهم معیشتی برای ساکنان محلی در زاگرس شمالی است؛ ولی روش سنتی بهره برداری از نظر اکولوژیکی و اقتصادی ناکارآمد می باشد. برای بهبود معیشت ساکنان محلی ضروری است روش علمی برداشت سقز که از نظر اقتصادی و اکولوژیکی کارآمدتر است؛ جایگزین روش سنتی شود. علاوه بر سقزگیری، نبود زادآوری نیز بقای این گونه باارزش را تهدید می نماید. شرط اصلی برای حفظ پایداری درختان بنه در عرصه های جنگلی و استمرار سود حاصل از سقز برای سال ها و نسل های آینده استقرار زادآوری می باشد. پپس به نظر می رسد که به جای اخذ بهره و عوارض در طرح های بهره برداری، باید کاشت بذر و مراقبت و نگهداری از نهال ها و تضمین استقرار زادآوری این گونه با ارزش در سامان های عرفی، پیش شرط بهره برداری از این جنگل ها باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Response of wild pistachio (Pistacia atlantica Desf.) to resin exploitation

نویسندگان [English]

  • Loghman Ghahremani 1
  • Farideh Saedizadeh 2
  • Hedayat Ghazanfari 3
1
2
3
چکیده [English]

Background and objectives: wild pistachio (Pistacia atlantica Desf.) trees have social and economic importance due to resin exploitation and its great role to supply livelihoods for forest dwellers of Zagros regions. The purpose of this study was to investigate the response of wild pistachio (Pistacia atlantica Desf.) to resin exploitation. In this research, biometrical indices of wild pistachio trees (collar diameter, total height, trunk height, trunk height to total height ratio, crown height and crown area) were used to assess the impact of resin exploitation on wild pistachio trees.
Materials and methods: Two stands including an abandoned stand (resin had been exploited in the past, but resin exploitation had ceased for the last 22 years (1991-2013) with an area of 4.8 ha and an utilized stand (undergoing resin exploitation) with an area of 9.6 ha, with similar physiographic conditions were selected in the villages Bivandbala and Bivandpaeen, Javanroud, Kermanshah province. In the two selected stands, a full callipering was performed. We recorded the tree species and collar diameter for all trees with collar diameter larger than or equal to five cm. Moreoverو total height, trunk height and crown diameter were measured in wild pistachio trees as well.
Results:The results showed that the mean of biometrical indices of wild pistachio such as collar diameter, total height and crown height in diameter classes were significantly different between the two studied stands. The value of studied quantitative variables was higher in abandoned stand expect collar diameter. Trunk height, trunk height to total height ratio and crown area did not show any statistically significant difference between the two studied stands.
Conclusion: Resin exploitation is an important source of income for forest dwellers in the northern Zagros. The traditional resin exploitation method is ecologically and economically inefficient. To improve the livelihood of forest dwellers, it is necessary to replace the traditional method with a scientific method which is economically and ecologically sustainable. In addition to the traditional resin exploitation, the absence of regeneration of wild pistachio is a threatening factor for existence of these stands. The main objective for a policy maker should be ensuring the sustainability of wild pistachio stands and the continuity of resin exploitation income for the next generations. Therefore, it is necessary for conservation authorities to make the prerequisite of seed regeneration, maintenance and warranty of regeneration establishment in wild pistachio stands instead of attaining interest and toll for issuing resin exploitation contracts.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Biometrical index
  • forest measurement
  • non-timber product
  • Van