استفاده از دانش بومی عشایر راهکاری مناسب جهت مدیریت بهینه اکوسیستم‌های طبیعی

نوع مقاله : مقاله کامل علمی پژوهشی

نویسندگان

1 مدرس گروه کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه پیام نور، جمهوری اسلامی ایران.

2 دانشجوی دکتری مرتعداری دانشگاه صنعتی اصفهان

3 استادیار دانشگاه صنعتی اصفهان

چکیده

امروزه نتایج تحقیقات زیادی اهمیت استفاده از دانش‌بومی را در توسعه‌ی پایدار نشان داده‌ است. مطالعه‌ی حاضر با هدف شناخت گونه‌های جنگلی مهم در تعلیف دام بر پایه‌ی دانش‌بومی جهت توصیه کشت این گونهها در اراضی تخریب یافته انجام شده‌ است. بدین منظور ابتدا لیستی از مشخصات گونه‌ها‌ی درختی و درختچه‌ای در استان کهگیلویه و بویراحمد تهیه گردید. باتوجه به اینکه ایل بویراحمدی بزرگترین کوچنده در استان می‌باشد و در تمام مناطق جغرافیایی در فصول مختلف سال سکنی می‌گزینند، به عنوان جامعه‌ی آماری این مطالعه لحاظ شد. داده‌های آماری این مطالعه به‌ کمک پرسشنامه جمع‌آوری و با استفاده از تجزیه و تحلیل یک متغیره و نمودارهای توزیع فراوانی آنالیز آماری صورت گرفت. با استفاده از روش نمونه‌گیری تصادفی و بکارگیری فرمول کوکران حجم نمونه 36 پرسشنامه بدست آمد. سؤالات پرسشنامه‌ها بر اساس موارد زیر طراحی شد: ارزش‌ رجحانی کلی گونه‌ها برای دام، ارزش رجحانی اندام‌های گیاهی‌(برگ، سرشاخه و میوه)، پراکنش جغرافیایی گونه‌های تعلیفی در اقالیم سردسیر، گرمسیر و میانبند استان، فصل مصرف از گونه‌ها و نهایتاً نوع دام(گوسفند یا بز). در مجموع نتایج به ‌دست آمده نشان می‌دهد که بنا به اظهارات کاربران محلی میزان استفاده دام‌ها از گونه‌هایی همچون گلابی‌وحشی، بلوط، بنه، بادام‌کوهی و کیکم، به علت خوشخوراکی و در دسترس بودن از سایر گونه‌ها بالاتر است، همچنین اکثر گونه‌های مصرفی متعلق به اقلیم سردسیری هستند که از جمله‌ی آن‌ها می‌توان به بید، زالزالک، پده و گلابی‌وحشی اشاره کرد. بعلاوه، تعلیف بز از همه‌ی گونه‌های مورد بررسی بیشتر از گوسفند بوده ‌است. با وارد کردن گونه‌های مذکور در عرصه‌های تخریب یافته مرتعی می‌توان به حفظ گونه‌های جنگلی کمک نمود و افزایش توان تولیدی و ارتقای کیفی مراتع را در پی داشته باشد. بکارگیری دانش‌بومی در برنامه‌های مختلف و نقشی که می‌تواند در رهیافت‌های مشارکتی توسعه داشته باشد، باعث افزایش علاقه‌ی برنامه‌ریزان و تصمیم‌گیرندگان در جهت حفظ اکوسیستم‌های خواهد شد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Using Indigenous Knowledge of Nomadic People as a Suitable Guidance for Optimal Management in Forest Natural Ecosystems

چکیده [English]

Now a day, the results of researches clear the importance of using indigenous knowledge in sustainable development. The goal of the currents study is to identify tree and shrub species for livestock feeding, based on indigenous knowledge for planting these species in degraded rangeland. To achieve the goal a list of trees and shrubs characteristics in the Kohkiluye-va-BoyerAhmad province was developed. BoyerAhmad tribe considered as the statistical population in this study, because this tribe is the largest nomadic tribe in the province and resides in various geographical region in each season. Dataset were collected using a questionnaire. Univariate statistical analysis and frequency distribution graphs were used for statistical analysis. Using random sampling method and Cochran's formula, the sample size was calculated to be 36. Questionnaire's topics were based on following factors: livestock preference values, favorite parts of plant (leaves, branches and fruits), geographic distribution of the species (in cold, hot and temperate climates), consumption season and finally type of livestock (sheep or goat). The results based on the local users' expressions indicate higher consumption of livestocks from Pyrus globra, Quercus brantii, Pictasia khinjuk, Amygdalus lycioides and Acer monspessulanum due to better palatability and availability in comparison to the other species. Most consumed species, moreover, belonging to the cold climate, such as Salix sp, Popolus euphratica, Crataegus pontica and Pyrus globra. All the studied species are consumed by goat better than sheep. By introdiucing fowllowing species in degraded rangeland, not only can we protect forest species, but we also can increase rangeland production and promote its quality. The useful consequences of using indigenous knowledge in different programs and its rolls in developing cooperational guidance will increase the interest of planners and deciecion makers in conserving natural ecosystems.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Indigenous Knowledge
  • Fodder
  • Questionnaire
  • BoyerAhmad nomadic tribe
  • natural ecosystem