تأثیر شاخص‌های فرم زمین بر تنوع گونه‌ای گیاهان چوبی در بوم‌سازگان‌های جنگلی زاگرس میانی (مطالعه موردی: استان ایلام)

نوع مقاله : مقاله کامل علمی پژوهشی

چکیده

در این مقاله مهم‌ترین شاخص‌های تنوع و غنای گونه‌های چوبی به‌صورت کلان در سطح جنگل‌های زاگرس استان ایلام در ارتباط با سه عامل توپوگرافی شامل شیب، جهت و ارتفاع از سطح دریا، مورد مطالعه قرار گرفته است. نمونه‌برداری در 4 منطقه مختلف با دامنه ارتفاعی 2400-800 متر از‌ سطح‌ دریا انجام شد. مشخصه‌های بوم‌شناختی منطقه مطالعاتی با 330 قطعه نمونه دایره‌ای‌شکل 500 مترمربعی در یک شبکه منظم تصادفی با فاصله ارتفاعی 100 متر، مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج این پژوهش در مجموع نشان داد، از نظر آماری، به‌استثنای میانگین شاخص منهینیک در طبقات شیب زمین، اختلاف سایر شاخص‌های تنوع و غنای گونه‌ای نسبت به عوامل توپوگرافی معنی‌دار بودند. در این راستا، اختلاف میانگین شاخص تنوع سیمپسون در طبقات مختلف ارتفاع از سطح دریا در سطح 95 درصد و اختلاف میانگین طبقات سایر عوامل مورد بررسی، در سطح 99 درصد معنی‌دار است. همچنین، بررسی‌های به‌عمل آمده نشان داد که به‌استثنای شاخص تنوع سیمپسون که منحصراً در آن، اختلاف طبقه اول ارتفاع از سطح دریا (1300-800 متر) نسبت به طبقه سوم (بیش ‌از ‌1800‌ متر) معنی‌دار است، در خصوص سایر شاخص‌های مورد بررسی، علاوه‌بر طبقات ارتفاعی اول و سوم، اختلاف طبقه دوم (1800-1300 متر) نیز نسبت به طبقه سوم معنی‌دار است. به‌عبارت ‌دیگر، مقادیر شاخص‌های تنوع و غنای گونه‌ای در طبقات ارتفاعی مرتفع‌تر بیش‌تر بوده است. علاوه‌‌بر این، میانگین تمام شاخص‌های مورد مطالعه در جبهه‌های شمالی از جبهه‌های جنوبی و از مناطق بدون جهت، بیش‌تر است. در خصوص فاکتور شیب نیز شاخص‌های تنوع شانون- ونیر و سیمپسون در طبقه شیب اول (10-0 درصد) نسبت به سوم (60-30 درصد)‌ و چهارم (بیش‌تر ‌از ‌60 درصد) و طبقه شیب ‌دوم (30-10‌ درصد) نسبت به چهارم، از نظر آماری معنی‌دار بودند. همچنین میانگین شاخص‌های غنای گونه‌ای در اراضی کم‌شیب (10-0‌ درصد)، نسبت به مناطق با شیب بیش از ‌30 درصد (طبقات سوم و چهارم)، افزایش معنی‌داری نشان داد، به‌طوری‌که تنوع گونه‌ای به‌طور نسبی در مناطق کم‌شیب از مناطق پرشیب بیش‌تر بوده و در‌ خصوص شاخص‌های غنای گونه‌ای عکس این حالت مشاهده شد. دلیل این وضعیت آن است که در نتیجه کاهش نسبی تاج پوشش گونه‌های چوبی در مناطق کم‌شیب، مقادیر شاخص‌های تنوع گونه‌ای کاهش‌یافته و با توجه به افزایش نسبی درصد حضور گونه‌های چوبی (با تاج پوشش کم) در مناطق کم‌شیب، شاخص‌های غنای گونه‌ای تا حدودی افزایش یافته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Biodiversity of Woody Species in Relation to Topographical Factors in Central Zagros Forest Ecosystems

چکیده [English]

In this article the most important indices of diversity and richness of woody species, in relation to three physiographical factors, including altitude, aspect and slope have been discussed. For this purpose, ecological characteristics in 330 circular 500 m2 plots, were studied by systematic random method. Vertical distance of sampling units was 100 m above sea level. Sampling in 4 different areas, in range of 800-2400 m elevation was performed. Map Position plots was produced by the GIS and GPS systems. Results showed that statistically difference between classes of each topographical factor, in relation to the indices of diversity and species richness was significant. This study in relation to Simpson indices in altitude factor, showed that the difference between first class (800-1300 m) and third class (up to 1800 m) is exceptionally significant, In the other indices, difference of first class to third class and second to third, was significant. In other hand, diversity and richness indices of class in high altitude were more than other classes. Average of all indices in the northern aspect was higher than south and flat areas. Results of Shannon and Simpson diversity indices to slope factor, showed that first class slope (0-10%) compared to third (30-60%) and fourth class (up to 60%), and second class slope (10-30%) compared to fourth class slope, were statistically significant. Moreover, average species richness indexes in low-slope land (0-10%), compared to areas with slope over 30% (third and fourth classes), were higher. Therefore, it can be seen that the species diversity indices, in areas of low slope are higher than high slope areas, and about the species richness indices, are opposed to this case. This is due to that diversity indices values are decreased by a decrease in the canopy in studied areas of low slope. Due to the relative increase of the presence of woody species in the low slope areas, the species richness indices have been increased to some extent.